Szansa na świętość 2/2 Prognozy

Temperament to jeszcze nie jest ani charakter, ani osobowość. Temperament to jedynie: „zespół stałych cech psychicznych człowieka charakteryzujących jego sposób reagowania na bodźce zewnętrzne, stopień pobudliwości, życie emocjonalne; usposobienie” [1]. Temperament jest kategorią psyche, jednak bardzo silnie osadzoną w physis danego człowieka. Cechy temperamentu mocno powiązane z naszą cielesnością są zaledwie surowym tworzywem, jak określa to Jan Efrem Bielecki OCD w opracowaniu „Temperament i świętość”. Temperament dotyczy cech psychicznych, a nie sprawności moralnych. Dopiero te drugie, rozwijane w procesie wychowania i samowychowania, stają się najbardziej istotnymi elementami naszej osobowości, w tym osobowości podniesionej do wymiaru świętości.

Jeden z najmłodszych systemów klasyfikacji ludzi pod względem temperamentu autorstwa W.H. Sheldona przyjmuje istnienie trzech komponentów temperamentalnych, w różnych proporcjach przenikających się nawzajem w danym człowieku, a są nimi: wiscerotonia (od łacińskiego słowa viscera = wnętrzności, układ trawienny), somatotonia (od greckiego słowa soma = ciało, mięso, mięśnie) i cerebrotonia (od łacińskiego słowa cerebrum = mózg). Psycholog Alexander Roldan SJ zastosował powyższy system w ascetyce, przyporządkowując wspomnianym typom temperamentalnym odpowiadające im typy świętości, nazwane hagiotypami, którymi są odpowiednio: agapetonia (od greckiego słowa agape = miłość), praksotonia (od greckiego słowa prasso/pratto = czynić, działać) i deontotonia (od greckiego słowa deos/deon = obowiązek, powinność).

W zależności od punktacji osiągniętej w wyniku wypełnienia specjalnego kwestionariusza [Szansa na świętość 1/2 Pytania] można ocenić, w jakim stopniu dana osoba nosi w sobie każdy z trzech komponentów temperamentalnych, natomiast wykaz zalet i braków na drodze do świętości wynikających z posiadanego temperamentu może być pomocą w pracy nad sobą.

Domine Jesu, noverim me, noverim Te!

Panie Jezu, spraw, abym poznał siebie i poznał Ciebie!

(św. Augustyn)

Grupa A

Typ temperamentalny: Wiscerotonik

Typ świętości: Agapetonik

Cechy temperamentu:

• rozluźnienie w postawie i ruchach
• zamiłowanie do wygód fizycznych
• powolność reakcji
• znajdowanie przyjemności w jedzeniu
• towarzyskość w spożywaniu posiłków
• przyjemność trawienia
• zamiłowanie do form ceremonialnych i grzecznościowych
• socjofilia
• jednakowa uprzejmość wobec wszystkich
• silne pragnienie miłości i uznania
• nastawienie na innych ludzi
• stałość emocjonalna
• tolerancja
• zadowolenie i optymizm
• głęboki sen
• słabość wynikająca z niedorozwoju systemu ruchowego
• swoboda w uzewnętrznianiu uczuć
• rozluźnienie pod wpływem alkoholu wywołuje jeszcze większą towarzyskość
• w chwilach dezorientacji potrzeba rady i pomocy innych ludzi
• tęsknota za okresem dzieciństwa

Zalety i braki hagiotypiczne:

Naturalne zalety na drodze do świętości	Naturalne braki na drodze do świętości
Predyspozycja do miłości kontemplacyjnej. Dobroć.	Brak dynamizmu apostolskiego.
Predyspozycja do miłości bliźniego. Serdeczność.	Brak poczucia obowiązku.
Łagodność.	Brak umartwienia.
Wyrozumiałość i tolerancja.	Tchórzostwo.
Rozwaga.	Brak panowania nad ciałem.
Naturalność w cnocie.	Brak wewnętrznego skupienia.
Pokój i wesele ducha.	Skłonność do szemrania i obmowy.
Predyspozycja do pokory	Zbytnia pobłażliwość.
Posłuszeństwo rozumu i woli.	Lenistwo.
Poczucie sprawiedliwości.	Niestałość woli.

Znani wiscerotonicy: św. Franciszek Salezy, Jan XXIII, Piotr Paweł Rubens, Jan Sebastian Bach, Stanisław Moniuszko, Kornel Makuszyński, Onufry Zagłoba, Sancho Pansa, Oliver Hardy (Flap)

Grupa B

Typ temperamentalny: Somatotonik

Typ świętości: Praksotonik

Cechy temperamentu:

• zdecydowanie w postawie i ruchach
• zamiłowanie do przygód fizycznych
• obfitość energii
• znajdowanie przyjemności w ruchu
• pragnienie górowania nad innymi
• zamiłowanie do ryzyka
• bezpośredniość i śmiałość
• waleczność
• wojownicza agresywność
• niewrażliwość psychiczna
• agorafilia, ze skłonnością do klaustrofobii
• bezwzględność
• brak kontroli nad głosem
• nieczułość na ból
• hałaśliwość
• przedwczesna dojrzałość w wyglądzie
• ekstrawersja umysłowa – umysł nastawiony na rzeczywistość zewnętrzną i na działanie, łatwość podejmowania decyzji, brak wątpliwości
• rozluźnienie pod wpływem alkoholu wywołuje apodyktyczność i agresję
• w chwilach dezorientacji – potrzeba działania
• nastawienie na cele z okresu młodości

Zalety i braki hagiotypiczne:

Naturalne zalety na drodze do świętości	Naturalne braki na drodze do świętości
Gorliwość i dynamizm apostolski. Działalność.	Niezdolność do miłości kontemplacyjnej.
Męstwo, odporność.	Niezwracanie zbytnio uwagi na poczucie obowiązku.
Wielkoduszność.	Niezależność w działaniu.
Stanowczość.	Gwałtowność i żądza panowania.
Predyspozycja do wytrwałości.	Brak skromności ciała i ducha.
Umartwienie cielesne.	Rozproszenie z powodu działania.
Szczerość operatywna.	Nonszalancja.
Skłonność do modlitwy ustnej.	Brak tolerancji z powodu niewyrozumiałości.
Skłonność do pełnienia czynów miłosierdzia.	Niespokojny pośpiech i brak namysłu w działaniu.
Zaprowadzanie sprawiedliwości.	Brak pobożności.

Znani somatotonicy: św. Paweł Apostoł, św. Hieronim, św. Ignacy z Loyoli, św. Franciszek Ksawery, św. Teresa od Jezusa, św. Jan Bosco, św. Wincenty a Paulo, św. Maksymilian Kolbe, św. Albert Adam Chmielowski, Pius XI, Aleksander Wielki, Napoleon Bonaparte, Benito Mussollini, Józef Piłsudski, Karol Marks, Michał Anioł, Ludwik van Beethoven, Ernest Hemingway, Andrzej Kmicic, Jan Skrzetuski

Grupa C

Typ temperamentalny: Cerebrotonik

Typ świętości: Deontotonik

Cechy temperamentu:

• ostrożność i sztywność w ruchach
• nadmierna reaktywność fizjologiczna
• reakcje nadmiernie szybkie i nerwowe
• skłonność do samotności oraz intymności
• nadmierne napięcie umysłu i uwagi, lękliwość
• powściągliwość emocjonalna
• niespokojna ruchliwość oczu i twarzy
• socjofobia
• powściągliwość w kontaktach z ludźmi
• odporność na nawyki oraz na rutynę
• agorafobia ze skłonnością do klaustrofilii
• nieprzewidywalność postawy i reakcji
• przyciszony głos, unikanie wszelkiego hałasu
• nadwrażliwość na ból
• chroniczne zmęczenie, trudności ze snem
• młodzieńczość w wyglądzie i sposobie zachowania
• koncentracja na swojej głębokiej świadomości wewnętrznej
• odporność na alkohol i środki oszałamiające
• w chwilach dezorientacji potrzeba samotności
• nastawienie na późniejsze okresy życia

Zalety i braki hagiotypiczne:

Naturalne zalety na drodze do świętości	Naturalne braki na drodze do świętości
Wielka sumienność wobec Boga. Prawość moralna.	Niezdolność do miłości kontemplacyjnej.
Poczucie odpowiedzialności.	Brak gorliwości i dynamizmu apostolskiego.
Wierność w rzeczach małych.	Surowość sądu.
Skromność.	Nadwrażliwość.
Wstydliwość.	Przesadna skromność ciała.
Ascetyzm.	Duchowy smutek.
Zamiłowanie do samotności i milczenia.	Ciasnoto serca i skłonność do skrupułów. Małoduszność.
Skłonność do modlitwy myślnej.	Brak tolerancji i niewyrozumiałość z powodu ciasnoty serca.
Posłuszeństwo wykonania i woli.	Egoizm i mała uprzejmość.
Ukazywanie wartości sprawiedliwości.	Niestałość uczuć i woli.

Znani cerebrotonicy: św. Jan Ewangelista, św. Augustyn, św. Jan od Krzyża, św. Jan Berchamans, św. Alfons Maria de Liguori, św. Jan Vianney, św. Teresa od Dzieciątka Jezus, św. Rafał Kalinowski, św. Gemma Galgani, Leon XIII, Benedykt XV, Pius XII, Paweł VI, ks. kard. Stefan Wyszyński, ks. abp Antoni Baraniak, ks. Jerzy Popiełuszko, Rafael Santi, Blaise Pascal, Juliusz Słowacki, Fryderyk Chopin, Don Quijote de la Mancha, Longinus Podbipięta, Michał Wołodyjowski

Opracowano na podstawie: Jan Efrem Bielecki OCD, Temperament i świętość, Wydawnictwo Karmelitów Bosych, 1999

22.04.2012

.