Jeśli
mówimy, że nie mamy grzechu, to samych siebie oszukujemy i nie ma w
nas prawdy (por. 1J 1,8). Słabość moralna i skłonność do zła,
czyli grzeszność, będą w nas zawsze obecne, bowiem
przychodzimy na świat z naturą dziedzicznie obciążoną i
dziedzicznie osłabioną skutkami grzechu pierworodnego, czyli
skutkami pierwszego gestu nieposłuszeństwa popełnionego przez
pierwszych ludzi wobec Stwórcy i wobec harmonii stworzonej przez
Niego natury.
CZŁOWIEK:
MIĘDZY ZWIERZĘCIEM I ANIOŁEM
Rzeczą
ważną jest umieć rozróżnić w duszy to, co jest samą jej
naturą, od tego, co jest łaską, czyli dobrowolnym
darem ze strony Boga, zupełnie niezasłużonym przez człowieka.
Dusza ludzka w swej naturze posiada dwie bardzo różne sfery:
zmysłową, którą dzieli ze światem zwierzęcym, oraz
intelektualną, którą dzieli ze światem anielskim. Sfera wspólna
człowiekowi i zwierzęciu składa się z pięciu zmysłów
zewnętrznych oraz zmysłów wewnętrznych, do których należy
wyobraźnia, pamięć zmysłowa oraz emocjonalność/uczuciowość.
Sfera
natury wspólna człowiekowi i aniołowi należy do porządku
nadzmysłowego i nosi miano intelektualnej. Nie zależy ona w takim
stopniu od ciała, jak sfera zmysłowa, ma charakter duchowy i jako
taka może nadal żyć po śmierci ciała. Dusza w swej wyższej
sferze posługuje się umysłem i wolą, zwanymi
władzami duszy, poprzez które poznaje nie tylko właściwości
zmysłowe, ale też byt, duchową rzeczywistość prawd ogólnych i
koniecznych, do poznania których nigdy nie dojdzie zwierzę.
Dzięki
umysłowi i woli dusza ludzka zdecydowanie góruje nad
sferą zmysłów i uczuć wspólnych człowiekowi i zwierzęciu.
Umysł bowiem jest w stanie poznać dobro, w tym nie tylko dobro
przyjemne, ale również dobro moralne i rozumne, a wola
może to dobro ukochać, przyjąć i pełnić. W tym względzie umysł
człowieka jest podobny do umysłu anioła, mimo że nie
jest tak piękny i mocny, oraz mimo że w ziemskim życiu potrzebuje
zmysłów zewnętrznych, poprzez które docierają do niego pierwsze
przedmioty poznania.
ŁASKA:
MECHANIZM NADZWYCZAJNY
Opisaną
wyżej przyrodzoną naturę duszy można nazwać zwyczajnym
mechanizmem jej funkcjonowania. Mechanizmem nadzwyczajnym określimy
nadzwyczajne formy pomocy, której duszy udziela Bóg poprzez tak
zwaną łaskę. Na przykład omawiane wcześniej sprawności
(cnoty) moralne [...] mogą mieć charakter naturalny (nabyty) lub
charakter nadprzyrodzony (udzielony). Posiadanie sprawności
moralnych udzielonych przez Boga (wlanych) - będących darem łaski
- zwiększa w nas wewnętrzną łatwość w pełnieniu dobra.
Ta
sama sprawność (np. umiarkowanie) istniejąca w danym człowieku w
formie nabytej stanowi zaledwie podstawę (naturalną dyspozycję) do
przyjęcia tejże samej sprawności w formie udzielonej (wlanej),
która zdecydowanie głębiej i trwalej wnika w duszę człowieka. W
świetle powyższego, zdecydowanie czym innym będzie na przykład
racjonalne praktykowanie umiarkowania w spożywaniu pokarmów po to,
by nie szkodzić zdrowemu funkcjonowaniu organizmu, a czym innym
praktykowanie o wiele surowszego umiarkowania w duchu Ewangelii.
Podobnie
rzecz ma się z – wiarą. Człowiek uczciwy, o prawym umyśle,
dodatkowo odpowiednio wykształcony, może mocą swego naturalnego
intelektu dojść do przekonania, że Bóg istnieje, i że objawił
się ludziom w osobie Jezusa Chrystusa. Jednak wiedza ta nie będzie
wystarczająca, żeby w tego Boga uwierzyć. Wiedza bowiem, to
jeszcze nie wiara, która rodzi się wyłącznie z łaski
udzielonej człowiekowi przez Boga. Łaska wprowadza człowieka
w świat wyższy nawet niż naturalne życie anioła. Aby dojść do
swego nadprzyrodzonego celu, człowiek otrzymuje – oprócz busoli
łaski wiary - dwa skrzydła (sprawności teologalne,
boskie), które wynoszą go na ten Boży szczyt: udzieloną (wlaną)
nadzieję i udzieloną (wlaną) miłość.
Sprawnościami etycznymi (moralnymi), które są szczególnie
przydatne w tej wędrówce, gdyż mają szczególny związek z
Bogiem, są: pokora jako sprawność podstawowa, religijność,
pokuta i zadośćuczynienie, łagodność i cierpliwość, czystość
i dziewictwo. Jakby tego jeszcze było mało, Bóg dodatkowo udziela
nam łaski uczynkowej, aby dusza poruszona przez Boga
potrafiła praktycznie wykorzystać udzielone jej sprawności
teologalne (boskie), udzielone sprawności etyczne (moralne) oraz
ofiarowane duszy dary Ducha Świętego. To wszystko, to są specjalne
działania ze strony Boga. A ty, duszo, co na to?
Opracowane
na podstawie: R.
Garrigou-Lagrange OP, Trzy okresy życia wewnętrznego wstępem do
życia w niebie, Wydawnictwo Ojców Franciszkanów, Niepokalanów, 1998
16.11.2012
.
